Salgın Döneminde 11 İlde Olağandışı Ölüm Artışı!

11 ilin ölüm sayılarına dair yapılan araştırma, sayıların beklenenin üzerinde arttığını gösterdi. 2020'deki ölüm artışlarında koronavirüs salgınının önemli rol oynadığı görülüyor.

BBC Türkçe’nin e-devlet ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine dayanarak yaptığı araştırma, aralarında İstanbul'un da bulunduğu 11 ilde, 2020'nin ilk 8 ayında, son 5 yılın ortalamasına kıyasla ölüm sayısının yüzde 12 arttığını, toplam 10 bin 950 ek ölüm olduğunu ortaya koydu.

Ayrıca nüfus faktörü göz önüne alınarak yapılan hesaplamada da, yine bu 11 ilde, ölüm sayısının 2019'un ilk sekiz ayına kıyasla yüzde 8,4 arttığı görülüyor. Türkiye geneli için bu yıl beklenen ölüm artış oranı ise yüzde 2,2.

Uzmanlar bu tarz yüksek artışların pandemiyle ilişkilendirilmesinin normal olduğunu, ek ölümlerin sadece Türkiye'de değil tüm dünyada görüldüğünü söylüyor.

Sağlık Bakanlığı, BBC Türkçe'nin sorularına yanıt vermedi.

EK ÖLÜM NEDİR, NASIL HESAPLANIR?

Epidemiyolojide, ek ölüm kavramı, normal veya kriz dışı koşullar altında beklenenden daha fazla gerçekleşen ölümleri tanımlıyor.

Bunun hesaplaması da geçmiş yılların ölüm ortalamalarına ve yıllık beklenen artışlara bakılarak yapılıyor.

Uzmanlar, pandemi gibi olağanüstü koşulların yaşandığı belli bir zaman diliminde ek ölümün tespit edilmesi halinde bunun da pandemi ile ilişkilendirilmesinin normal olduğunu belirtiyor.

Avrupa Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (ESCMID) Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Önder Ergönül, ek ölümlerin incelenmesinin pandemi gibi olağanüstü dönemlerin etkilerinin anlaşılmasında bilimsel açıdan da kabul edilmiş bir yöntem olduğunu söyledi.

Prof. Dr. Ergönül, "Beklenen ölüm sayısı geçmiş yılların tarihsel olarak bakılarak ortaya konulur. Son 5 yılda, 10 yılda beklenen ölüm sayısı bellidir. Beklenenden daha fazla ölüm olması, hele de pandemi dönemi varsa, neye bağlanır? Pandemiye bağlanır. Son derece basit ama sağlam bir mantık. Göreceksiniz önümüzdeki yıllarda pandemi bittikten sonra bile yapılacaktır" dedi.

Geçmiş dönemlerde İspanyol Gribi ve 2009-10 yıllarında yaşanan Domuz Gribi ile ilgili de ek ölümlere dayanarak yapılmış çok sayıda bilimsel çalışma mevcut.

TÜRKİYE'DE EK ÖLÜM VAR MI?

Türkiye'de pandemi döneminde ek ölümler olup olmadığına bakmak için e-devlet ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) üzerinde yer alan veriler incelendi.

E-devlet üzerinde yalnızca 11 ile ait günlük ölüm verileri bulunuyor. Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, Kahramanmaraş, Kocaeli, Konya, Malatya, Sakarya ve Tekirdağ olarak sıralanan bu iller, Türkiye nüfusunun yüzde 36,5'ini temsil ediyor.

BBC Türkçe ekibi, e-devlet üzerinden 2019 ve 2020 yıllarına ait 1 Ocak ile 31 Ağustos arasındaki 8 aylık döneme ilişkin ölüm verilerini bir araya getirdi. Önceki yılların il bazında ölüm sayıları için ise TÜİK verileri kullanıldı.

Söz konusu illerde, 2015-2019 yılları arasında gerçekleşen 8 aylık toplam ölüm sayısı 87 bin ile 94 bin aralığında değişiyor. 2018'de ise bir önceki yıla kıyasla ölüm sayısının azaldığı görülüyor. Bu 5 yılda meydana gelen ölümlerin ortalaması 91 bin 37.

2020 yılında ise bu 11 ildeki toplam ölümler ilk kez 100 binin üzerine çıktı. E-devlet verilerine göre, toplamda 101 bin 987 kişi yaşamını yitirdi. Aradaki fark, 10 bin 950.

Türkiye genelinde aynı dönemde açıklanan Covid-19 kaynaklı ölümlerin toplam sayısı ise 6 bin 326. Sağlık Bakanlığı, İstanbul hariç, il il Covid-19 ölüm verilerini açıklamadığından diğer 10 kentteki can kaybı sayısı bilinmiyor.

YILIN İLK 8 AYINDA ARTIŞ ORANI NE OLDU?

Uzmanlar, bu tarz incelemelerde geçmiş yılların verilerinin yanı sıra göz önüne alınması gereken bir diğer önemli etkenin de nüfus olduğunu belirtiyor ve oransal bir kıyaslamanın daha net bir resim ortaya koyabileceğini söylüyor.

Bu etkenler de eklenerek yapılan incelemelerde yılın ilk 8 ayında ölüm sayısının hem geçmiş yılların ortalamasının hem de Türkiye geneli için beklenen artış oranının üzerinde yükseldiği görülüyor.

İncelenen 11 ilin nüfusuna göre yapılan hesap, ölümlerin 2019'a kıyasla yüzde 8,4 arttığını ortaya koyuyor.

İl bazında yıllık ölüm artış beklentisine ilişkin herhangi bir resmi veri bulunmuyor. Ancak Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 2 Eylül'de düzenlediği basın toplantısında, Türkiye geneli için 2020 yılındaki ölüm artış oranının yüzde 2,2 olduğunu ve ilk sekiz ayda da ölümlerin beklenen çerçevede arttığını söyledi.

Koç Dijital'den matematik ve veri uzmanı Dr. Salih Durhan da yaptığı değerlendirmede, pandemi gibi olağanüstü dönemlerin değerlendirilmesinde ek ölüm oranlarının net bir ölçü olduğunu söyledi.

Durhan, "2020'de kaç kişinin öldüğünü tespit etme konusunda bir soru işareti yok. Ölüm verileri, çok eskiden beri toplandığı için güvenilir veriler. Bu, eski bir istatistik toplama biçimi ve standardize olduğundan çok büyük yanlışlık içerecek şeyler değil" dedi.