Mülteci Gözünden Mülteciliğin Dramı

Kumut Imesh 14 yıl önce doğduğu Fildişi Sahili’nden önce Fas’a, oradan da Fransa’ya kaçak yollardan giden bir mülteci. Avustralyalı yönetmen David Fedele tanışması onu bu tehlikeli yolculuğa yeniden çıkarak belgeselenin yapılmasının yolunu açmış. Uluslararası 18 festivalde ödül kazanan Kumut Imesh’in ikinci yolculuğunun görüntülerinden derlenen “Dönmek” filmi, 17 Ekim’de Avrupa Parlamentosu’nda da gösterildi. Türkiye’de de Bozcaada Uluslararası Ekolojik Belgesel Festivali’nde gösterilen “Dönmek” filminin yönetmeni David Fedel ile konuştuk.

İmesh’le yollarınız nasıl kesişti?
Fas’ta film çekerken Kumut Imesh benim için çeviri yapıyordu. Gelip bana fikrini söyledi, ‘Yıllar önce yaptığım bu yolculuğu yeninden yapacağım, bunu çekebilir miyim’ dedi. Ben de dedim ki, ‘böyle bir şey nasıl olacak, deli misin, yeniden mi, en baştan yapacaksın, nasıl olur!’ İki ay boyunca bunu sürekli tartıştık, sonra yapmaya karar verdi. Bu ikimizin filmi. Ben bir kişiye bakmıyordum hikâye bulabilmek için, o birini arıyordu hikâyesini anlatmak için. O yüzden kesişti yolumuz, birlikte yapabildik, birbirimize ihtiyacımız vardı.

Belgeselin en önemli yanı neydi?
Bu filmde önemli olan, Imesh’in bu yolculuğu en baştan, tek başına yapması ve kameranın onda olması. Tüm film onun gözünün çerçevesinden oluşuyor. Benim için burada önemli olan, onun bu filmi çekebilecek güce sahip olması.

 Yolculuk güvenlik açısından nasıldı?
Imesh’in film boyunca aldığı yol, göçmenler için dünyadaki en tehlikeli rota. Çok riskliydi. O’nun için riski en düşük seviyede tutmaya çalıştık film grubu olarak. Tüm yolculuk boyunca her gün WhatsApp’tan konuştuk, kontak halindeydik. Sigorta yapıldı. Riskleri minimalize etmeye çalıştık ama çölde tek başına yürüyordu, tabii ki bir anda her şey olabilirdi. Eğer böyle bir şey yapmaya kalkışıyorsan risklerin farkında olmalısın ve yola bununla çıkmalısın.

Röportajın ilerleyen dakikalarında David Fedele bana bir soru sormak istiyor ve “Benim bir Avustralya, bir İtalya pasaportum vardı, Türkiye vizem yoktu. Beş gün önce geldim, damgayı vurdular, beni içeri aldılar. Sizin için de durum böyle mi?” diyor. Sorusunun ardından hemen söze yine kendisi devam ediyor “Asıl demek istediğim bu işte! Filmi izleyenlerin bunu tartışmasını istiyorum. Çünkü bir sınır var ve sürekli şu tartışılıyor, ‘Sınır kapalı mı, açık mı mültecilere?’ Aslında oradaki sınır açık, bir yönden açık bir yönden kapalı.”

Avrupa, mültecilere karşı sınırlarını genişletti

Ege Denizi büyük bir ölüm çukuruna dönüştü. Buradaki sorunları da takip ediyor musunuz?
İlk kez 2015’te Bozcaada’ya BIFED’e gelmiştim çektiğim filmle. O film Fas’tan Avrupa’ya gelen mülteciler hakkındaydı. O zamandan beri bu konular hakkında bir fikrim var. Türkiye de Fas gibi mültecilerin kullandığı transit bir ülke. O yüzden buradaki haberleri takip ediyorum. Bu filmi çekerken de keşfettiğimiz bir şey var, bunu kendi aramızda tartışıyoruz. Avrupa mültecilik meselesinde sadece kendi sınırlarındaki ülkelerin değil yakın olan ülkelerin de sınırlarını kontrol ediyor. Kendi sınırlarını genişletmiş durumda ki mülteciler hiçbir şekilde gelemesin diye. Aslında sadece kendi toprağında değil, başkalarının toprağında da hegemonya kurmaya çalışıyor.

Birgün